Cây sứ ( sứ Đại )

Cây sứ cùi thuộc họ trúc đào Apocynacesae, có tên khoa học là Plumeria, tiếng Anh Frangipani, Pháp gọi Frangipanier, cây có nguồn gốc từ Mehico, Trung Mỹ. Trồng để trang trí vì có hoa đẹp, có lá xanh tươi gần như quanh năm.

-Giống Plumeria Rubra có nguồn gốc ở rừng khô Trung Mỹ, ở đảo Caraibes và ở Nam Mỹ. Cây trung bình, thân có nhiều nhánh mập, xù xì do thẹo của lá rụng để lại. Lá thuôn dài, rộng ở giữa, tóp lại ở hai đầu, màu xanh bóng, gân giữa to, gân bìa ra đến mép , nổi bật lên rõ rệt. Lá tập trung ở đầu cành, lá rụng hết vào mùa đông, để lại nhiều sẹo to, trên đều cành trụi lũi giống như bàn tay cùi nên được gọi là sứ cùi, có người cho là xấu nên được gọi là cây đại. Cây sứ rất siêng hoa, nở gần như quanh năm. Cành hoa trên một cuống mập dài, thân ra nhiều nhánh hoa nhỏ. Hoa tập trung ở đỉnh, màu đỏ tím. Vào mùa đông, lá rụng hết, trên cây còn lại toàn hoa nở đầy cành đỏ rực, làm cảnh hay trang trí rất đẹp. Cây rất dễ trồng bằng giâm cành, ít tưới nước, úng nước cây sẽ thối chết, nhưng khi sống mạnh cây cần nhiều nước.

-Giống Plumeria Alba, thân cây lồi lõm có nhiều nhánh, lá thon, dẹp, dài, có nhiều gân, màu xanh mướt, mọc tập trung ở đầu cành. Chùm hoa nhiều cùng chung một cuống, cũng mọc tập trung ở đầu ảành. Hoa 5 cánh màu trắng, họng vàng, có hương thơm nhẹ.

-Giống Plumeria Obtusa, cây to cao, thân xù xì, lá to thuông dài, giữa rộng, có nhiều gân. Loại này ít rụng lá. Hoa tập trung ở ngọn màu trắng có hương thơm. Có nhiều loại nữa ít thấy như P.Forma Lutera có hoa màu vàng trộn với màu hồng.

-Giống P.Forma Acutifolia có hoa màu trắng, tâm vàng hồng.

-Loại P.Forma tricolor có hjoa màu trắng, mép hồng, tâm vàng.

Tất cả các sứ thường được trồng ở công viên, ở đền chùa, ở nhà thờ, ở bệnh viện, ở sân nhà to lớn để che bóng mát, để làm cảnh.

Trong cuốn “cây cảnh” của tác giả Võ Văn Chi, trang 64 có ghi: “cây của Châu Á, từ Afganistan, Ấn Độ tới Nhật Bản, Java được trồng làm cảnh khá nhiều ở nước ta. Có thể trồng bằng giâm cành. Cây mọc khỏe, chịu được đất xấu, nảy chồi mạnh…”

Cây đại thường nói đến ở nước ta từ lâu nay là loài Plumeria Obtusa. Đó là loài cây trống, có hoa quanh năm, tỏa mùi thơm dịu. Các tác giả cuốn “Việt Nam-non nước thầm tiên” khi giới thiệu núi Yên Tử, đã cho biết: “Chùa Hoa Yên xây phía sau Tháp Tổ cao 8m so với nền tháp. Cúc vannj thọ xum xuê, hoa trắng chen hoa vàng rực sườn núi, cây Đại 700 tuổi, vỏ xù xì, cành trong veo, đứng chênh vênh trên cành đá, nổi bất lên chùm hoa trắng dịu…”

Trong bài thơ: Trước cây đại mùa xuân, tác giả Trần Mạnh Hảo đã nói lên sự thanh cao của loài cây lịch sử này:

“Phải là tinh thần của thiên nhiên

Trầm tư như một kẻ tham thiền

Cố thu cho trọn hương trời đất

Lặng lẽ để mùi hoa nói lên

Không biết lòng cây có khổ đau

Luyện hương trong nhựa kết tinh màu

Ngắm nhìn trong cõi càn khôn ấy

cây cũng như người có khác đâu…”

Cây đại rất dễ giâm trồng, chi cắt cành, phơi khô nhựa, rồi giâm nơi đất ẩm, cây sẽ từ từ ra rễ rồi sống mạnh. Nhưng cây đại mới cắt cành không nên tưới nhiều nước, úng nước cây sẽ thối, mềm nhũn chết. Trường hợp này phải lấy dao bén cắt hết phần thối, lấy sơn hoặc vôi, bôi vào chỗ vết cắt, phơi khô rồi trồng lại.

Ở các công viên, các nhà to vừa mới xây cất, hay mua bứng luôn cả cây đại to về trồng, cây vẫn sống mạnh, ít khi chết. Cây Đại mới trồng sợ nước, nhưng cây sống mạnh thì cần rất nhiều nước, để phát triển xum xuê, ra nhiều hoa, với màu sắc tươi đẹp, với hương thơm dịu.

Cây Đại theo sách: “Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam” của Đỗ Tuất Lợi, còn gọi là miến chi tử, Kê Đản Tử, bông Sứ… Thành phần hóa học trong thân đã tìm thấy một Glucoxit là Agoniadin có tác dụng kháng sinh. Hoa khô có tác dụng hạ huyết áp nhanh và tương đối bền vững…

Cây sứ ( sứ Đại )

RELATED NEWS